با افزایش چالش‌های زیست‌محیطی و کاهش منابع آب شهری، استفاده از سیستم‌های ذخیره‌سازی و مدیریت آب در ساختمان‌ها به یکی از الزامات طراحی‌های نوین تبدیل شده است. کارشناسان حوزه ساخت‌وساز معتقدند که این فناوری‌ها نه‌تنها به پایداری شهری کمک می‌کنند، بلکه نقش مهمی در تاب‌آوری ساختمان‌ها در برابر بحران‌های آبی ایفا می‌نمایند.
مخازن آب؛ از گزینه لوکس تا ضرورت زیرساختی
تا چند سال پیش، نصب مخازن ذخیره‌سازی آب در ساختمان‌ها بیشتر جنبه لوکس یا اختیاری داشت. اما امروز، با توجه به نوسانات فشار آب، قطعی‌های مکرر و افزایش هزینه‌های مصرفی، این سیستم‌ها به بخشی جدایی‌ناپذیر از طراحی ساختمان‌های مسکونی، تجاری و صنعتی تبدیل شده‌اند.
نقش مخزن آب در ساختمان‌های مدرن فراتر از یک ذخیره‌ساز ساده است—امروزه تبدیل شده به یکی از ارکان حیاتی در طراحی زیرساخت‌های شهری و مسکونی. با توجه به افزایش جمعیت، نوسانات فشار آب، و قطعی‌های مکرر برق و آب، نصب مخزن آب نه‌تنها یک انتخاب هوشمندانه بلکه یک ضرورت مهندسی محسوب می‌شود.
تامین پایدار آب برای ساکنین در ساختمان‌های چند طبقه، افت فشار آب به‌ویژه در طبقات بالا رایج است. مخزن آب با ذخیره‌سازی مناسب، این مشکل را برطرف می‌کند و جریان یکنواختی را برای همه واحدها فراهم می‌سازد. استفاده از مخزن، همچنین باعث کاهش فشار مستقیم روی پمپ‌ها و لوله‌ها شده و عمر مفید تجهیزات آبرسانی را افزایش می‌دهد.
مخازن ذخیره‌سازی آب باعث مصرف بهینه آب می‌شود و با تنظیم فشار و جلوگیری از نشت و هدررفت می‌تواند به کاهش هزینه‌های جاری ساختمان کمک کند. مخازن مدرن با طراحی ضد جلبک و آنتی‌باکتریال، از ورود آلودگی به سیستم لوله‌کشی جلوگیری می‌کنند.
اهمیت نصب مخازن اضطراری در زمان قطعی برق و آب
در شرایط بحرانی مثل قطع برق یا آب شهری، مخزن اضطراری نقش نجات‌بخش دارد:
تامین آب در مواقع اضطراری در صورت قطع آب، مخزن می‌تواند تا ۱۲ ساعت یا بیشتر آب مورد نیاز ساکنین را تامین کند. طبق استاندارد، هر واحد مسکونی به حدود ۳۰۰ لیتر آب برای نیم‌روز نیاز دارد.
اگر مخزن در پشت‌بام نصب شود، با استفاده از نیروی گرانش، حتی در زمان قطع برق، آب از ارتفاع به واحدها منتقل می‌شود، بدون نیاز به پمپ.
پرکاربردترین مخزن آب حال حاضر چیست؟
در حال حاضر، مخازن پلی‌اتیلن (پلاستیکی چند لایه) بیشترین کاربرد را در ساختمان‌ها دارند—و دلایل این انتخاب کاملاً منطقی و چندوجهی است:
- مقاومت بالا در برابر خوردگی و زنگ‌زدگی دارند و در برابر رطوبت و مواد شیمیایی مقاوم هستند.
- وزن کم این مخازن باعث می‌شود نصب آنها روی پشت‌بام یا در طبقات منفی بدون نیاز به تجهیزات سنگین انجام شود.
- نسبت به مخازن فلزی و بتنی، هزینه خرید و نگهداری بسیار پایین‌تری دارند.
- از مخازن عمودی گرفته تا افقی، مکعبی یا زیرپله‌ای برای هر فضای ساختمانی، شکل مناسبی دارند.
- مخازن چند لایه مخصوص فضای باز طراحی شده‌اند و جلوی رشد جلبک و تخریب ناشی از نور خورشید را می‌گیرند.
- این مخازن با استانداردهای بهداشتی تولید می‌شوند و برای ذخیره آب آشامیدنی نیز مناسب‌اند.
محل نصب رایج در ساختمان‌ها
- پشت‌بام: برای تامین فشار طبیعی آب در طبقات پایین
- پارکینگ یا زیرزمین: در صورت محدودیت فضای پشت‌بام، همراه با پمپ تقویت فشار
- زیرپله یا فضاهای مرده: برای ساختمان‌های کوچک یا واحدهای مستقل
انتخاب مخزن مناسب ساختمان
انتخاب مخزن مناسب برای ساختمان به عوامل مختلفی بستگی دارد. از جمله نوع ساختمان، تعداد واحدها، محل نصب، فشار آب منطقه، و نوع مصرف (آشامیدنی و غیر آشامیدنی).
برای انتخاب منبع آب مناسب برای یک ساختمان، ابتدا باید نیازهای مصرفی روزانه را بر اساس تعداد ساکنین، نوع کاربری ساختمان (مسکونی، تجاری یا اداری)، و شرایط منطقه‌ای مانند فشار آب شهری و احتمال قطعی‌های مکرر بررسی کرد. به طور میانگین، هر نفر روزانه حدود ۱۵۰ لیتر آب مصرف می‌کند، بنابراین حجم مخزن باید متناسب با تعداد افراد و مدت زمان مورد نظر برای ذخیره‌سازی انتخاب شود.
در مرحله بعد نوع مخزن (پلی‌اتیلن، فلزی، فایبرگلاس یا بتنی) با توجه به شرایط آب و هوایی، محل نصب (پشت‌بام، حیاط یا زیرزمین)، و بودجه در دسترس انتخاب می‌شود؛ مخازن پلی‌اتیلن به دلیل مقاومت بالا، نصب آسان و بهداشتی بودن، گزینه‌ای محبوب هستند. محل نصب باید کاملاً صاف، تراز و دور از نور مستقیم خورشید باشد تا از رشد جلبک جلوگیری شود، و در صورت نصب در ارتفاع، از بست‌های نگهدارنده استفاده شود.
همچنین، برای تامین فشار مناسب، معمولاً از پمپ آبرسانی در کنار مخزن استفاده می‌شود، اما نصب مستقیم پمپ به لوله آب شهری ممنوع است و هزینه چند برابری قبض آب را در پی دارد. بنابراین باید ابتدا آب وارد مخزن شود و سپس از طریق پمپ به شبکه داخلی ساختمان منتقل گردد. در نهایت، رعایت مقررات ملی ساختمان و مشورت با متخصصان تاسیسات برای طراحی اصولی سیستم آبرسانی، تضمین‌کننده عملکرد ایمن و پایدار منابع آب خواهد بود.
مخزن مناسب برای ساختمان‌های مسکونی
| واحد | نوع مصرف | مخزن پیشنهادی | محل نصب |
| ساختمان ۴-۶ واحدی | فقط برای آب مصرفی (غیربهداشتی) | مخزن ۱۰۰۰-۱۵۰۰ لیتری عمودی پلی اتیلن سه لایه | پشت‌بام یا پارکینگ |
| ساختمان ۷-۱۲ واحدی | آب مصرفی + ذخیره اضطراری | مخزن ۲۰۰۰-۳۰۰۰ لیتری افقی یا مکعبی پلی اتیلن | پارکینگ یا زیرزمین |
| ساختمان ۱۳-۲۰ واحدی | مصرف روزانه + ذخیره اضطراری | مخزن ۴۰۰۰-۵۰۰۰ لیتری حجیم و بزرگ | زیرزمین با پمپ فشار |
مخزن مناسب برای ساختمان‌های ویلایی یا تک واحدی
| نوع سازه | نوع مصرف | مخزن پیشنهادی | محل نصب |
| ویلای شهری با دسترسی به آب شهری | مصرف روزانه | مخزن ۵۰۰-۱۰۰۰ لیتری پلی اتیلن عمودی | پشت‌بام یا حیاط |
| ویلای باغی | مصرف فصلی برای ذخیره بلند مدت | مخزن ۲۰۰۰-۳۰۰۰ لیتری افقی یا دفنی پلی اتیلن | زیرزمین یا کنار ساختمان |
| ویلای بدون آب شهری | تامین کامل آب | مخزن دفنی یا چند مخزن سری | کنار چاه یا منبع تامین آب |
مخزن مناسب برای ساختمان‌های تجاری یا اداری
| نوع واحد | نوع مصرف | مخزن پیشنهادی | محل نصب |
| دفتر کوچک تا ۱۰ نفر | مصرف روزانه مقدار کم | مخزن ۵۰۰ لیتری پلی اتیلن عمودی | پشت بام |
| مجتمع اداری بالای ۵۰ نفر | مصرف متوسط تا زیاد | مخزن ۳۰۰۰-۵۰۰۰ لیتری مکعبی یا چند مخزن سری | زیرزمین یا اتاق تاسیسات |
| فروشگاه یا رستوران | مصرف بالا + بهداشتی | مخزن پلی اتیلن با تاییدیه‌های بهداشتی ۲۰۰۰-۴۰۰۰ لیتری | آشپزخانه یا سرویس‌ها |
نکات مهم در انتخاب مخزن
- اگر قصد ذخیره آب آشامیدنی را دارید: حتما از مخازن دارای تاییدیه از وزارت بهداشت استفاده کنید.
- اگر فضای نصب محدود دارید: مخزن زیرپله‌ای یا مکعبی گزینه خوبی هستند.
- برای فشار آب مناسب: نصب مخزن روی پشت‌بام کمک می‌کند، اما اگر ارتفاع کافی نیست، باید از پمپ استفاده شود.
انواع سیستم‌های ذخیره‌سازی در پروژه‌های ساختمانی
- مخازن آب باران: جمع‌آوری و استفاده مجدد از آب باران برای آبیاری فضای سبز و شست‌وشوی محوطه
- مخازن اضطراری: تامین آب در مواقع قطع شبکه شهری
- مخازن آب خاکستری: بازیافت آب مصرف‌شده در دوش‌ها و روشویی‌ها برای مصارف غیر آشامیدنی
- مخازن آب آشامیدنی: ذخیره آب تصفیه‌شده برای مصرف روزانه، به‌ویژه در مناطق کم‌فشار
چالش‌های اجرایی و الزامات فنی نصب این سیستم‌ها نیازمند بررسی دقیق ظرفیت مورد نیاز، انتخاب جنس مناسب مخازن، محل نصب و اتصال به سیستم‌های هوشمند مدیریت مصرف است. در طراحی‌های جدید، مخازن آب باید با سیستم‌های هشدار نشتی، کنترل سطح و تصفیه داخلی ترکیب شوند تا عملکرد بهینه و ایمن داشته باشند.
حرکت به سوی معماری پایدار با توجه به سیاست‌های جدید شهرداری‌ها و سازمان‌های زیست‌محیطی، انتظار می‌رود در آینده نزدیک، استفاده از منابع ذخیره‌سازی آب به یکی از معیارهای صدور مجوز ساخت تبدیل شود. این رویکرد می‌تواند به کاهش بار شبکه‌های شهری، حفظ منابع طبیعی و ارتقاء کیفیت زندگی ساکنین منجر شود.
ضرورت وجود مخزن در ساختمان‌ها
امروزه در طراحی سازه‌ها و معماری جدید، استفاده از منبع آب ساختمان به‌عنوان بخشی از زیرساخت‌های حیاتی، به‌ویژه برای مواقع قطعی برق و اختلال در تأمین آب، به‌طور جدی مورد توجه قرار گرفته است. مهندسان و معماران با در نظر گرفتن موقعیت مناسب برای نصب مخزن—اعم از پشت‌بام، زیرزمین یا فضاهای جانبی—تلاش می‌کنند تا ضمن حفظ زیبایی و عملکرد سازه، نیازهای اضطراری ساکنین را نیز پوشش دهند. این رویکرد باعث شده متقاضیان خرید یا ساخت واحدهای مسکونی و تجاری، به وجود مخزن و نحوه جانمایی آن به‌عنوان یک معیار مهم در انتخاب خود نگاه کنند.
جمع‌بندی
در شرایطی که بحران آب به یکی از دغدغه‌های اصلی شهرهای بزرگ تبدیل شده، طراحی ساختمان‌هایی با سیستم‌های ذخیره‌سازی و مدیریت هوشمند آب، دیگر یک انتخاب نیست؛ بلکه ضرورتی برای آینده‌ای پایدار و مقاوم است.
منبع: tpy
برای عضویت در کانل تلگرام ما کلیک کنید
