سقف‌ها به عنوان یکی از اصلی‌ترین المان‌های سازه‌ای ساختمان، نقش حیاتی در انتقال بار و ایجاد پایداری ایفا می‌کنند. در میان انواع سقف ساختمان رایج، سقف تیرچه بلوک به دلیل مزایایی همچون سادگی اجرا، وزن مناسب و عایق‌بندی، جایگاه ویژه‌ای دارد. اجرای صحیح و اصولی این نوع سقف، به ویژه مرحله بتن ریزی سقف تیرچه بلوک، برای تأمین استحکام، دوام و عملکرد لرزه‌ای سازه بسیار حیاتی است. هرگونه نقص در این مرحله می‌تواند عیوب جدی در سقف ایجاد کرده و ایمنی ساختمان را به خطر اندازد. این مقاله به عنوان راهنمای جامع، به بررسی تمام جنبه‌های بتن ریزی سقف تیرچه بلوک می‌پردازد؛ از آماده‌سازی و کنترل‌های قبل از بتن ریزی گرفته تا فرآیند اجرا، نکات فنی و مراقبت‌های پس از آن، با هدف کمک به اجرای کار با بالاترین کیفیت.
آشنایی اجمالی با سقف تیرچه بلوک و اجزای سازه‌ای آن
سقف تیرچه بلوک سیستمی است که از ترکیب سه جزء اصلی تشکیل می‌شود:
- تیرچه‌ها: المان‌های پیش‌ساخته (معمولاً بتنی یا با خرپای فلزی) که بار سقف را به تکیه‌گاه‌ها (تیرها، دیوارها) منتقل می‌کنند.
- بلوک‌ها: قطعات سبک (سیمانی، سفالی یا پلی استایرن) که بین تیرچه‌ها قرار گرفته و نقش پرکننده، عایق و قالب را دارند و غیرسازه‌ای هستند.
- بتن پوشش بالایی (درجاسقف): لایه‌ای از بتن که پس از چیدن بلوک‌ها و میلگردگذاری، بر روی سطح سقف ریخته می‌شود و با سخت شدن، یک دیافراگم صلب در سقف ایجاد می‌کند. بتن ریزی سقف تیرچه بلوک در واقع اجرای همین لایه بتن است.
اجزای دیگر شامل میلگردهای تقویتی در محل اتکا تیرچه‌ها (ژوئن)، میلگردهای حرارتی برای کنترل ترک‌های ناشی از جمع‌شدگی و همچنین کلاف‌های میانی در دهانه‌های بزرگ برای افزایش صلبیت سقف است.
مراحل حیاتی قبل از بتن ریزی سقف تیرچه بلوک: آماده‌سازی و کنترل‌ها
کیفیت نهایی بتن ریزی سقف تیرچه بلوک به شدت وابسته به آماده‌سازی دقیق و انجام کنترل‌های لازم در مراحل قبل از بتن ریزی است. این مرحله شامل اقدامات و بررسی‌های کلیدی است:
- شمع‌بندی و زیرسازی اصولی: نصب شمع‌ها (جک سقفی یا داربست حمایتی) با فواصل و آرایش مناسب بر روی تکیه‌گاه‌های مطمئن. تنظیم دقیق ارتفاع و تراز شمع‌ها برای جلوگیری از شکم دادن یا ریزش سقف در حین بتن ریزی.
- چیدن تیرچه‌ها و بلوک‌ها: قرار دادن تیرچه‌ها مطابق نقشه با طول نشیمن کافی روی تکیه‌گاه‌ها. چیدن بلوک‌ها با دقت، بدون فاصله اضافی و استفاده از بلوک‌های سالم.
- میلگردگذاری و اجرای کلاف‌های عرضی: نصب میلگردهای تقویتی و ژوئن‌ها طبق نقشه در محل‌های تعیین شده و با پوشش بتنی مناسب. خاموت‌گذاری صحیح کلاف‌ها.
- اجرای میلگردهای حرارتی: نصب میلگرد حرارتی در دو جهت متعامد با فاصله استاندارد (حدود ۲ تا ۳ سانتی‌متر پایین‌تر از سطح نهایی بتن) بالای بلوک‌ها. استفاده از اسپیسر یا نگهدارنده مناسب.
- نصب و بستن قالب دور سقف و بازشوها: قالب‌بندی محکم و بدون درز اطراف سقف برای نگهداری بتن و جلوگیری از خروج شیره آن.
- نصب آویزها و تأسیسات: کارگذاری و مهار آویزها یا ساپورت‌های مورد نیاز برای تأسیسات آتی در محل‌های مشخص شده در نقشه‌ها.
- تمیزکاری سطح سقف: پاکسازی کامل سطح سقف از هرگونه نخاله، گرد و غبار، روغن یا مواد آلاینده قبل از بتن ریزی برای اطمینان از چسبندگی مناسب.
- کنترل و تأیید نهایی ناظر: بررسی و تأیید تمام مراحل آماده‌سازی شامل شمع‌بندی، چیدن تیرچه‌ها و بلوک‌ها، میلگردگذاری و قالب‌بندی توسط مهندس ناظر قبل از شروع بتن ریزی الزامی است.
فرآیند بتن ریزی سقف تیرچه بلوک
پس از اطمینان از صحت مراحل آماده‌سازی، فرآیند بتن ریزی سقف تیرچه بلوک آغاز می‌شود. اجرای این مرحله نیازمند توجه دقیق به جزئیات و سرعت عمل مناسب است:
آماده‌سازی و انتقال بتن: بتن مصرفی باید دارای طرح اختلاط مناسب و عیار سیمان کافی بر اساس مشخصات فنی باشد. حمل بتن از بچینگ پلانت تا محل پروژه باید در زمان استاندارد انجام شود. روانی (بتن) باید متناسب با شرایط اجرا و سهولت پخش و تراکم باشد. انتقال بتن به بالای سقف معمولاً با استفاده از پمپ بتن که روشی سریع و کارآمد است، انجام می‌شود.
پخش و تسطیح اولیه بتن: بتن باید به صورت تدریجی و با توزیع یکنواخت بر روی سطح سقف پخش شود. از انباشت حجم زیادی بتن در یک نقطه باید خودداری کرد تا بار اضافی بر شمع‌ها وارد نشود. پخش بتن باید با استفاده از بیل یا ماله انجام شود.
تراکم بتن (ویبریشن): این مرحله برای حذف حباب‌های هوا و اطمینان از پر شدن کامل فضاها حیاتی است. استفاده از ویبراتور بتن ضروری است. ویبریشن باید به صورت منظم در تمام سطح و اطراف میلگردها و تیرچه‌ها انجام شود. از ویبریشن بیش از حد که باعث جدا شدن دانه‌بندی بتن می‌شود، باید پرهیز کرد.
تسطیح نهایی و شمشه کشی: پس از ویبریشن، سطح بتن باید با دقت با استفاده از ماله و شمشه تراز و صاف شود. ضخامت لایه بتن پوشش بالایی باید مطابق با نقشه‌ها و حداقل ۵ سانتی‌متر در نظر گرفته شود. تراز نهایی سطح بتن برای مراحل بعدی نازک‌کاری اهمیت دارد.
نکات مهم حین بتن ریزی
- سرعت اجرای مناسب: بتن ریزی باید با سرعت متعادلی انجام شود که هم فرصت کافی برای پخش و تراکم وجود داشته باشد و هم پیوستگی در فرآیند حفظ شود.
- نظارت مستمر کارگاهی: حضور فرد مسئول و باتجربه برای نظارت بر کیفیت بتن ورودی، نحوه پخش، ویبریشن و تسطیح الزامی است.
- پایش سیستم شمع‌بندی: در حین بتن ریزی، شمع‌ها و زیرسازی باید به صورت مداوم پایش شوند و در صورت لزوم تنظیم یا تقویت گردند.
- کنترل کیفیت بتن: نمونه‌گیری منظم از بتن تازه در حین بتن ریزی و ارسال نمونه‌ها برای آزمایش مقاومت فشاری در آزمایشگاه معتبر بتن ضروری است.
- توجه به شرایط آب و هوایی: در هوای گرم یا سرد، تمهیدات لازم برای محافظت از بتن (مانند استفاده از مواد افزودنی، پوشاندن سطح) باید اندیشیده شود.
- ایمنی کارگران: رعایت کامل نکات ایمنی در تمام مراحل بتن ریزی الزامی است.
مراقبت‌های پس از بتن ریزی و زمان مناسب قالب برداری سقف تیرچه بلوک
پس از اتمام بتن ریزی سقف تیرچه بلوک، مرحله مراقبت یا عمل آوری بتن آغاز می‌شود که برای کسب مقاومت نهایی و دوام بتن ضروری است:
عمل آوری (Curing): سطح بتن باید بلافاصله پس از اتمام بتن ریزی و قبل از خشک شدن، مورد مراقبت قرار گیرد. حفظ رطوبت بتن با روش‌هایی مانند پاشش آب مداوم، استفاده از پوشش‌های پلاستیکی یا گونی خیس برای حداقل ۷ روز حیاتی است. عمل‌آوری صحیح از ترک‌خوردگی‌های سطحی و کاهش مقاومت جلوگیری می‌کند.
حفاظت در برابر دما: محافظت از بتن در برابر یخ‌زدگی در دماهای پایین و در برابر تبخیر سریع آب در دماهای بالا و وزش باد شدید الزامی است.
جلوگیری از بارگذاری زود هنگام: تا قبل از رسیدن بتن به مقاومت کافی، نباید بارهای متمرکز یا سنگین (مانند دپوی مصالح) روی سقف قرار داده شود.
زمان باز کردن شمع‌ها و قالب‌ها (قالب برداری)
زمان مناسب برای برداشتن شمع‌ها و قالب‌های زیر سقف (قالب برداری) به عوامل مختلفی مانند نوع سیمان، دما، شرایط محیطی و سرعت کسب مقاومت بتن بستگی دارد. به طور کلی:
قالب‌های جانبی (دور سقف): معمولاً ۲۴ تا ۴۸ ساعت پس از بتن ریزی، به شرطی که بتن به گیرش اولیه رسیده و پایداری خود را حفظ کرده باشد، قابل باز کردن هستند.
شمع‌ها و زیرسازی اصلی: این بخش‌ها باید تا زمانی که بتن سقف به مقاومت کافی برای تحمل بار خود و بارهای احتمالی مرحله ساخت برسد، باقی بمانند. طبق آیین‌نامه‌ها، این زمان معمولاً حداقل ۷ تا ۱۴ روز پس از بتن ریزی است و باید پس از تأیید مقاومت بتن بر اساس آزمایش‌های نمونه‌های مکعبی یا استوانه‌ای صورت گیرد. باز کردن زودهنگام شمع‌ها خطر جدی نشست، تغییر شکل یا حتی ریزش سقف را در پی دارد.
نتیجه‌گیری
بتن ریزی سقف تیرچه بلوک فرآیندی کلیدی در اجرای سازه‌های بتنی است که نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، اجرای صحیح و نظارت مستمر است. از آماده‌سازی زیرسازی و میلگردگذاری گرفته تا پخش، تراکم و عمل‌آوری بتن، هر مرحله باید با دقت و رعایت نکات فنی انجام شود تا سقف به مقاومت و دوام مورد نظر دست یابد. انتخاب مصالح با کیفیت، بهره‌گیری از نیروی انسانی ماهر و متخصص و استفاده از تجهیزات قالب بندی مناسب و استاندارد، در اجرای صحیح انواع سقف ساختمان و سایر اجزای سازه‌ای، نقشی حیاتی در مدیریت زمان، کنترل هزینه‌ها و تضمین کیفیت نهایی پروژه ایفا می‌کند.
برای عضویت در کانل تلگرام ما کلیک کنید
